Πόσο ευθύνεται η όραση στα νυχτερινά ατυχήματα

Η χώρα μας εμφανίζει τη μικρότερη θνησιμότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση από χρόνια νοσήματα, παρουσιάζει όμως μία από τις μεγαλύτερες στα τροχαία ατυχήματα. Τα τροχαία ατυχήματα παρουσιάζουν την κυριότερη αιτία θανάτου στις ηλικίες από 18-25 ετών. Στην Ελλάδα ο αριθμός των θυμάτων της ασφάλτου είναι τραγικός: 2νεκροί το 1996, κατά μέσο όρο 40 νεκροί εβδομάδα. Αυτά τα ατυχήματα όχι μόνο ξεκληρίζονται οικογένειες, αλλά το ετήσιο κοινωνικοοικονομικό τους κόστος εκτιμάταιστα 300 δις. δραχμές (περίπου 12,5 εκατ. δραχμές για κάθε ατύχημα).

Η Ελλάδα παρουσιάζει τον υψηλότερο δείκτη θανάσιμων ατυχημάτων ανά οχηματοχιλιόμετρο οδήγησης μεταξύ των χώρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Road Safety Research in Europe , 1996 ). Συγκεκριμένα , τα διαθέσιμα στοιχεία για την Ε.Ε. τεκμηριώνουν ότι στη χώρα μας, για την περίοδο 1980-1995, ο αριθμός των νεκρών από τροχαία ατυχήματα αυξήθηκε κατά 61%, ενώ μειώθηκε κατά 32% κατά μέσο όρο στη Ε.Ε. Πόσα, όμως από αυτά τα χιλιάδες ατυχήματα οφείλονται στη «μειωμένη» όραση των οδηγών;

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο αριθμός των θανάσιμων ατυχημάτων ανά οχηματο-χιλιόμετρο, καθώς επίσης η σοβαρότητα τους (αριθμός νεκρών ανά 100 ατυχήματα) αυξάνονται σημαντικά κατά τη διάρκεια της νύχτας (Σχ. 1α). Εύκολα μπορεί κάποιος να αποδώσει αυτό το γεγονός στην αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, στην κούραση, στη ελλιπή σήμανση και σηματοδότηση και σε άλλους παράγοντες.



Σχ.1Λόγος νεκρών πρός 100 ατυχήματα (Α) κατά την διάρκεια του 24ώρου (Η=Ημέρα, Σ=Σούρουπο, Ν=Νύχτα), και (Β) κατά τη διάρκεια της νύχτας και ανάλογα με τον φωτισμό των δρόμων (τα στατιστικά στοιχεία προέρχοντα από"Διακοματική Κοινοβουλευτική Επιτροπή. Μελέτη του προβλήματος των τροχαίων ατυχημάτων. 1996")

Από το Σχ.1Β όμως μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η σοβαρότητα των ατυχημάτων τη νύχτα εξαρτάται από το φωτισμό των δρόμων, μια και τριπλασιάζεται στους δρόμους που δεν είναι φωτισμένοι. Επίσης , ο αριθμός των ατυχημάτων που αφορούν παρασύρσεις πεζών και ποδηλατιστών, ιδιαίτερα ηλικιωμένων αυξάνεται κατά σημαντικό βαθμό τη νύχτα. Οι παραπάνω διαπιστώσεις αποδεικνύουν ότι η μειωμένη φωτεινότητα αποτελεί τη μεγαλύτερη αιτία του δυσανάλογου αριθμού ατυχημάτων που παρατηρείται κατά τις νυχτερινές ώρες. Μάλιστα, σε προηγούμενες έρευνες διαπιστώθηκε ότι υπάρχει σημαντική μείωση στα θανάσιμα ατυχήματα, όταν βελτιώνεται ο φωτισμός των δρόμων.

Λάθη αντίληψης Εχει διαπιστωθεί στο παρελθόν ότι το 90 % των αισθητηρίων πληροφοριών που χρησιμοποιούμε κατά την οδήγηση προέρχεται από την όραση. Σε μια έρευνα στην οποία 2.036 ατυχήματα αναλύθηκαν, βρέθηκε ότι το 95% των ατυχημάτων προκλήθηκαν από λάθη των οδηγών, το 44% των οποίων αφορούσαν λάθη «αντίληψης». Το ποσοστό αυτό είναι ακόμη υψηλότερο σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού και αυτή η διαπίστωση μπορεί να εξηγηθεί από τη φυσιολογία της όρασης.
Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας (ο φωτοευαίσθητος χιτώνας του ανθρώπινου οφθαλμού) περιέχει δύο τύπους φωτοϋποδοχέων, τα ραβδία και τα κωνία. Τα κωνία είναι υπεύθυνα για τις λεπτομέρειες των αντικειμένων και για την έγχρωμη όραση στο φως, ενώ τα ραβδία είναι υπεύθυνα για την όραση στο σκοτάδι. Η πιο σημαντική διαφορά τους είναι ότι τα κωνία λειτουργούν πολύ πιο «γρήγορα» από ότι τα ραβδία. Η φωτεινότητα κατά τις νυχτερινές ώρες στις αστικές περιοχές κυμαίνεται μεταξύ από 0.1 lux σε καλά φωτισμένες περιοχές (π.χ. κεντρικές πλατείες). Στα χαμηλότερα επίπεδα αυτής της κλίμακας (0.1 έως 0,5 lux) τα ραβδία αρχίζουν να ελέγχουν την όραση και η ικανότητα μας να διακρίνουμε διάφορα αντικείμενα αυξάνεται. Ταυτοχρόνως, όμως χάνουμε την αντίληψη των χρωμάτων, της ευκρίνειας και της κίνησης, ενώ ο χρόνος αντίδρασης μας επιβραδύνεται σημαντικά.

Η αντίδραση Συγκεκριμένα ο χρόνος αντίδρασής μας σε αυτά τα επίπεδα φωτεινότητας διπλασιάζεται, κάτι που σημαίνει ότι ένας οδηγός που κινείται με 80 χλμ./ώρα θα χρειαστεί 7.5 μέτρα περισσότερο για να σταματήσει το αυτοκίνητο. Κι όμως οι περισσότεροι από εμάς συνεχίζουμε να οδηγούμε με τις ίδιες ταχύτητες κατά τις νυχτερινές ώρες, παρόλο που χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο για ν’ αντιληφθούμε τους πεζούς, τα σήματα της τροχαίας ή τα άλλα αυτοκίνητα. Μια έρευνα που αφορούσε την ανάλυση νυχτερινών ατυχημάτων, έδειξε ότι το 25% των οδηγών που τα προκάλεσαν ισχυρίστηκαν ότι πρώτα άκουσαν το θόρυβο της σύγκρουσης και μετά είδαν τον πεζό ή το άλλο αυτοκίνητο.

Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι οι πεζοί πολύ συχνά υπερεκτιμούν την ορατότητά τους, νομίζοντας ότι οι οδηγοί των επερχόμενων οχημάτων μπορούν εύκολα να τους διακρίνουν. Στην πραγματικότητα, όμως η φωτεινότητα και το κοντράστ των πεζών είναι πάρα πολύ μειωμένα τη νύχτα (ιδιαίτερα όταν φορούν και σκουρόχρωμα ρούχα), με αποτέλεσμα να μη γίνονται αντιληπτοί από τους οδηγούς. Στην Ελλάδα, το 32% των θανάσιμων ατυχημάτων στις αστικές περιοχές αφορά παρασύρσεις πεζών, κυρίως ηλικιωμένων (οι οποίοι επιπλέον παρουσιάζουν μειωμένη οπτική οξύτητα λόγω γήρανσης).

Είναι απολύτως αναγκαίο να μάθουν οι οδηγοί ποιες είναι οι πραγματικές τους δυνατότητες τη νύχτα και να αλλάζουν συμπεριφορά οδήγησης ( να μην αναπτύσσουν μεγαλύτερες ταχύτητες – όπως συνηθίζουν να κάνουν όταν οι δρόμοι είναι άδειοι τη νύχτα), γιατί τα αντανακλαστικά και η όρασή τους είναι αρκετά μειωμένα.

του Σ. ΠΛΑΪΝΗ